Хэний ч биш зөвхөн өөрийнхөө зүрх сэтгэлийг дага ...

Судалгааны нэгдүгээр хэсэгт Улаанбаатар хот дахь зочид буудлуудын ерөнхий байдал болон салбарын макро үзүүлэлтүүдийг судалсан болно.

- Удиртгал
Сүүлийн жилүүдэд манай оронд эрчимтэй хөгжиж байгаа үйлчилгээний салбарын нэг нь зочид буудал юм.
Зочид буудлын үйлчилгээг зөвхөн өөрийн орны төдийгүй дэлхийн өндөр хөгжилтэй орны стандартад нийцүүлж жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлэхэд энэ салбарын менежмент, үйлчилгээний технологийг боловсронгуй болгох явдал нэн чухал болжээ.
Зочид буудал , аялал жуулчлалын бизнес нь олон жилийн түүхтэй бөгөөд эдүгээ дэлхийн улс орнуудын эдийн засагт чухал байр суурь эзэлж цаашид улам өргөжин хөгжих хадлагатай байгаа нь энэ зах зээл ойрын хэдэн жил ирээдүйтэйг харуулж байна.
Монгол оронд аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж буй өнөөгийн нөхцөлд зочид буудал, аялал жуулчлалын бизнес эрхлэгч байгууллага, аж ахуй нэгж, иргэдийн тоо тогтмол нэмэгдэж олон арван зочид буудал, зоогийн газар, жуулчны баазууд шинээр бий болж үйл ажиллагаа явуулсаар байна.

- Зочид буудлын тухай ерөнхий ойлголт
-Зочид буудлыг энгийн, хязгаарлагдмал үйлчилгээтэй, дунд зэргийн зах зээлийн, нэгдүгээр зэрэглэлийн, дээд зэрэглэлийн тансаг өрөөтэй гэх мэтээр ангилдаг.
-Зочид буудлыг байршлаар нь хотын төвийн, хотын захын, онгоцны буудлын, хурдны замын, амралт сувилалын гэсэн 5 ангилалд хуваадаг.
-Зочид буудлыг ямар зочдын анхаарал татаж байгаагаар нь ангилдаг өөр арга байдаг. Үүнд: ажил хэргийн, амралтын,спортын, хурал зөвлөгөөний гэсэн үндсэн 4 ангилал байдаг.
-Харин үйл ажиллагаа явуулах хугацаагаар нь байнгын болон улирлын ажиллагаатай гэж тус тус ангилна.
Зочид буудлын зэрэглэл тогтоох олон шалгуур үзүүлэлт байдаг боловч эдгээрээс хамгийн гол нь зочны тав тухтай байдлыг хангах үзүүлэлтийн төвшин юм.

- Зочид буудлын зэрэглэл
Зочид буудлын үйлчилгээний салбарт зэрэглэлийн 2 гол систем хэрэглэгдсээр ирсэн. Мobil Travel Guide зочид буудлыг 1-5 одоор зэрэглэн ангилдаг байна. Харин Америкийн авто машин эзэмшигчидийн нийгэмлэгээс зэрэглэлийн Daimond системийг хэрэглэдэг ба хамгийн дээд зэрэглэл нь 5 даймонд байдаг. Эдгээр зочид буудлуудад тухайн зэрэглэлийн стандарт тохирсон үйлчилгээ хийгдэж байгаа эсэхэд байнга хяналт тавьдаг.
Манай орны хувьд дугаараар зэрэглэх систем хэрэглэгдэж байснаа 1998 оноос шинэ стандарт батлагдсанаар “Од” системээр зэрэглэх болсон. Дэлхийн улс орнуудад зочид буудлыг үйлчилгээний төвшингийн үзүүлэлтээр ангилахдаа зэрэглэлийн системийг ашигладаг.

Зочид буудлын зэрэглэл тогтоох олон шалгуур үзүүлэлт байдаг боловч эдгээрээс хамгийн гол нь зочны тав тухтай байдлыг хангах үзүүлэлтийн төвшин юм.Үүнд:
• Өрөөний фонд
• Нэг өрөөний талбай
• Хэдэн хүнд зориулагдсан
• Ахуйн ямар нөхцлийг хангасан
• Мебель тавилга
• Ариун цэврийн өрөөний тохилог байдал
• Тоноглол
• Хоол
• Зоогийн газрын хүртээмж
• Төрөлжилт
• Үйлчилгээний соёлын төвшин
• Зочид буудлын гадна, дотно талын тохижилт
• Утас
• Хиймэл дагуулын холбоо
• Телевизор
• Мини сейф
• Мини бар
• Хөргүүл зэрэг өрөөний төхөөрөмж
• Зочинд үзүүлэх нэмэлт үйлчилгээний нэр төрөл, чанар зэрэг үндсэн шалгуурууд багтана
Мөн дараах шаардлагууд тавигдана.
• Ажлын байр нь эрүүл ахуйн болон “Зочид буудлын үйлчилгээний чанарын зэрэглэл, үндсэн шаардлага” MNS 4588:2004 стандартын шаардлага хангасан байх
• Шинээр үйлчилгээ явуулах буюу ажлын байрны хаяг, байршил, иргэний нэр сольсон тохиолдолд ажлын байрны дүгнэлт гаргуулсан байх
• Орон сууц өргөтгөх буюу хаалга гаргасан тохиолдолд Захирагчийн ажлын албаны даргын тушаал гаргуулсан байх
• Шинээр барилга барьж үйлчилгээ явуулж буй тохиолдолд барилга ашиглалтанд хүлээж авах улсын комиссын дүгнэлт гаргуулсан байх
Эх сурвалж: Мэргэжлийн хяналтын газар


- Мэдээллийн эх сурвалжууд:
-Зам тээвэр аялал жуулчлалын яам
-Статистикийн ерөнхий газар
-Гаалийн статистик мэдээлэл
-Мэргэжлийн хяналтын газар

- Судалгааны хэсэг
Зочид буудлын зах зээлийн хөгжил нь тухайн улсын аялал жуулчлалын салбартай салшгүй холбоотой. Энэ зах зээлийн орлогыг жуулчид бий болгож байдаг гэхэд буруудахгүй юм.
Монгол улсад аялах гадаадын болон гадаадад аялах дотоодын жуулчдын тоо нэмэгдэж байгаатай холбогдож, жуулчдад үйлчилгээ үзүүлэх аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо жил бүр нэмэгдсээр байна.
- 2006 оны байдлаар аялал жуулчлалын салбарт 400 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж 18,5 тэрбум төгрөгийн орлого олсон бол зочид буудлын салбарт 310 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж 33,1тэрбум төгрөгийн орлого олсон байна.


Дээрх хүснэгтээс харахад Улаанбаатар хот дахь нийт зочид буудлуудын талаас илүү хувь нь Баянгол, Сүхбаатар, Баянзүрх дүүргүүдэд төвлөрч байна.Эдгээр дүүргүүд нь хотын төвд байрладаг учраас бүх төрлийн үйлчилгээг авахад амар байдаг зэрэг нь буудлуудын төвлөрлийг бий болгоход голлох хүчин зүйл болсон байх талтай.

- Зочид буудал, дэн буудал
- Монгол улсад зочид буудал, дэн буудлын үйл ажиллагаа эрхэлж буй нийт 302 аж ахуйн нэгжийг хариуцлагын хэлбэрээр нь авч үзвэл 273 нь буюу 89,5% нь хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани байгаа бол өмчийн төрлөөр нь авч үзвэл 286 нь буюу 93,8% нь Монгол улсын иргэн эзэнтэй хувийн аж ахуйн нэгжүүд байна. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай болон гадаадтай хамтарсан 7 аж ахуйн нэгж байгаа нь БНХАУ, БНСУ, Япон улсын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүд байна.

Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эхрэлдэг аж ахуй нэгж байгууллагуудын 53 хувь нь зочид буудал байна.


Дээрх зам тээвэр аялал жуулчлалын яамны судалгаанаас харахад манай улсад зэрэглэлтэй зочид буудлын тоо нийт зочид буудлаасаа харьцангуй бага байгааг харж болно. Энэ нь тухайн зах зээлийн үйлчлүүлэгчдийг давхарыг харуулж байж болох талтай юм.


Буудлуудын хүлээн авсан зочдын харвал нийт хүлээн авсан зочдын 2005 онд 81,5%-ийг, 2006 онд 79,6% -ийг Улаанбаатар хотын буудлууд хүлээн авсан байна. Улсын хэмжээнд хүлээн авсан зочдын тоо өмнөх онтойгоо харьцуулахад 24,1 хувиар өссөн байхад Улаанбаатар хотын зуудлуудын хүлээн авсан зочдын тоо 21,2 хувиар өссөн байгаа нь хөдөө орон нутаг дахь зочид буудлуудын үйл ажиллагаа идэвхижиж байгаа мөн жуулчид заавал Улаанбаатар хотод буудаллах шаардлага багассантай холбоотой. Өөрөөр хэлбэл хөдөө орон нутгийн аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа сэргэж байгаагийн илрэл юм. Мөн Улаанбаатар хотод байрлах 3, 4 одтой зочид буудлудын хүлээн авсан зочдын тоо 2005 онд нийт зочдын 56,4 хувийг эзлэж байсан бол 2006 онд 53,3 хувийг эзлэсэн байна. Энэ нь зочид буудлуудын дунд өрсөлдөөн бий болж байгаагийн илрэл юм.

Зарим нэг макро үзүүлэлтүүдийг авч үзвэл дараах байдалтай байна.


Манай улсад ирэх зочдын тоо жил ирэх тусам нэмэгдсээр байгаа боловч голлох зах зээлд өөрчлөлт гарахгүй байна. Нийт зочдийн 2/3 нь БНХАУ, ОХУ, Япон, БНСУ зэрэг улсуудаас ирсэн хэвээр байна. БНХАУ-ын жуулчидын хувьд тодорхой хувь нь жуулчид бус түр зуурын гэрээгээр ирж ажил хийж(барилга, зам засварын ажил гэх мэт.) байгаа хүмүүс эзэлж байгаа гэсэн мэдээлэл байдаг.


Дээрх графикаас харахад нийт жуулчдын ихэнхи хувь нь албан ажлаар, жуулчлал болон хувийн журмаар ирж байгаа жуулчид байна.


Энэ зэх зээлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа буудлуудын зэрэглэл болон ашиг, орлолгыг харьцуулж үзвэл нийт буудлуудын 8 хувийг гурав ба түүнээс дээш одтой буудлууд эзэлж байхад цэвэр орлогын 2005 онд 74,7 хувь, 2006 онд 80,6 хувийг гурав ба түүнээс дээш зэрэглэлтэй буудлууд эзэлж байна.